Vrijdagavond stelden we het migratierapport ‘Lokeren als migratiestad, 1945 – 2022’ voor. Dit rapport bundelt de onderzoekstudie van Dr. Jozefien De Bock, gespecialiseerd in historisch migratieonderzoek, die in opdracht van het Lokerse Stadsmuseum de demografische in- en uitstromen binnen de stad na Wereldoorlog II gedurende 75 jaar in kaart bracht. Dit onderzoek toont de oorsprong van onze diverse stad. Het rapport werd niet geheel toevallig voorgesteld tijdens Loka Tierra, de Week van de Diversiteit.
Dat Lokeren de thuisbasis is van een grote Turkse en Marokkaanse gemeenschap is alom bekend. Maar weinig mensen weten dat er in het naoorlogse Lokeren Oostenrijkse kinderen opgevangen werden, dat in de jaren ‘60 de Spanjaarden de grootste groep gastarbeiders waren en dat er nieuwkomers van over de hele wereld voor de liefde of voor het voetbal naar de Wase stad afzakten. Het superdiverse Lokeren van vandaag, met wel 116 verschillende nationaliteiten, is pas van heel recente datum. Aan het begin van het nieuwe millennium waren er maar 66 en had slechts 10% van de Lokerse bevolking een andere nationaliteit. Vandaag is dat percentage gestegen tot 17% en heeft meer dan 25% van de Lokeraars een migratieachtergrond.
De naoorlogse migratiegeschiedenis van Lokeren
Wie kwam er in de stad aan, en waarom? Wie bleef er plakken en wie vertrok er weer? Hoe veranderden deze migratiestromen de voorbije 75 jaar? Waar gingen deze nieuwkomers wonen en werken? Waar gingen ze naar school? Tijdens de voorstelling trad onderzoekster en auteur van het rapport, Dr. De Bock, in dialoog met een aantal Lokeraars met diverse achtergronden over deze onderwerpen.
Diversificatie neemt toe met de jaren
Ook al is Lokeren al langer dan vandaag een diverse stad, toch is het pas in de laatste decennia dat we een echte diversificatie van de bevolking kunnen zien. Tussen 1990 en 2020 steeg het percentage buitenlanders (niet-Belgen naar geboorte) binnen de Lokerse bevolking van 7,5%naar 16,5%. Dat is al heel wat, maar nog steeds weinig in vergelijking met Sint-Niklaas (22,3%) en Gent (27%). Wanneer we kijken naar de cijfers waarin ook de kinderen van buitenlanders inbegrepen zijn, ging het in 2018 wel al om bijna een kwart van de inwoners (23%). De samenstelling van deze groep werd doorheen de laatste dertig jaar ook steeds diverser. Het verloop van deze diversifiëring was het onderwerp van dit onderzoek.
Haarsnijderijen trokken gastarbeiders aan
Vóór de gouden jaren ‘60 was de Lokerse bevolking bijna volledig wit en Belgisch. In de periode na de Tweede Wereldoorlog kwamen de weinige migranten vooral uit de buurlanden, met een overwicht aan Nederlanders. Er kwamen in die periode ook een belangrijk aantal niet-begeleide minderjarigen naar Lokeren, om er tijdelijk of permanent bij pleeg- of adoptiegezinnen te komen wonen.
In het jaar 1964, niet toevallig een jaar van sterke economische groei, kwam plots een nieuwe migratiestroom op gang. Het betrof de instroom van zogenaamde ‘gastarbeiders’, arbeidsmigranten uit het Middellandse Zeegebied. In Lokeren vonden zij werk in de textielindustrie (inclusief de haarsnijderijen). Maar ook de grote bouwwerven in de Gentse Kanaalzone trokken gastarbeiders aan. Sommigen onder hen kozen ervoor zich in Lokeren te vestigen.
De eerste gastarbeiders die in grote aantallen in Lokeren aankwamen, waren de Spanjaarden. Dit is specifiek voor Lokeren. Spaanse migratie in deze periode zien we bijna niet in bijvoorbeeld Sint-Niklaas of Temse. Vanaf 1965 werden zij vergezeld door Marokkanen. Een deel van deze nieuwkomers vertrok ook weer snel uit Lokeren, anderen werden gevolgd door hun gezin en vestigden zich in de stad. Vanaf 1973 kwamen hier ook gastarbeiders uit Turkije bij. De Turkse gastarbeiders werkten vaak in grondwerken (vooral bij de firma Telelec in Zele).
In de jaren 1970 verlieten heel wat Spanjaarden Lokeren. De Spaanse gemeenschap verdween, terwijl de Marokkaanse en Turkse gemeenschappen zich verder uitbouwden. Na de migratiestop van 1974 kwamen bijna alle nieuwkomers in Lokeren uit Marokko of Turkije. Zij verhuisden van elders in België naar Lokeren (bijvoorbeeld van Zele, Gent, …) of kwamen via de procedure van gezinshereniging of gezinsvorming. Op deze manier ontstonden in Lokeren zeer uitgebreide Marokkaanse en Turkse ‘extended families’ (uitgebreide families).
Gemengde huwelijken brachten een nieuwe instroom op gang
Vanaf de tweede helft van de jaren 1980 zien we in de instroom naar Lokeren een lichte diversificatie optreden. Een belangrijk aantal van deze diverse nieuwkomers waren partners in gemengde huwelijken: mensen uit Amerika, Azië of Afrika die huwden met een Belgische Lokeraar. Ook nieuw is dat vanaf deze periode steeds meer nieuwkomers een beroep deden op de asielprocedure. Dit migratiekanaal werd aangeboord door mensen uit de hele wereld.
Ook kende Lokeren een kleine Syrische gemeenschap vanaf het midden van de jaren 1990, waarbij het ging om uitgebreide familie van handelaars. In de jaren 1990 ontstond er ook een kleine Congolese gemeenschap. Hier ging het vooral om mensen die via de asielprocedure kwamen. Verder zag Lokeren in deze periode ook de aankomst van meer nieuwkomers uit de buurlanden. Tot slot was er een heel aparte groep nieuwkomers die ook voor het eerst opdoken in deze periode - namelijk de buitenlandse voetballers. Deze mensen kwamen van over de hele wereld.
Europese versmelting, crisis en conflicten zorgen voor verschuivingen
De evolutie naar de huidige superdiverse samenleving kwam in Lokeren vanaf de tweede helft van de jaren 2000 op gang. De diversifiëring van de Lokerse migrantenbevolking mag vooral op het conto van de Oost-Europeanen geschreven worden. De opeenvolgende uitbreidingen van de Europese Unie in 2004 en 2007 brachten heel wat Oost-Europese EU-burgers naar de stad. Vooral Polen kwamen in grote aantallen, gevolgd door de Bulgaren en de Roemenen.
Daarnaast kwamen ook veel mensen uit internationale conflictgebieden. Eerst uit het voormalig Joegoslavië, later ook uit het Midden-Oosten en Centraal-Azië. Vooral met de uitbraak van de burgeroorlog in Syrië in 2011 zagen we inwoners uit deze gebieden in Lokeren opduiken. Het waren vooral Syriërs maar ook Irakezen en Afghanen.
Los daarvan zagen we ook een kleine Russische migratiestroom op gang komen: politieke vluchtelingen, studenten, huwelijksmigranten, enzovoort. Vanaf 2005 werd Lokeren ook opnieuw een aantrekkelijke vestigingsplaats voor inwoners uit de buurlanden, met een groot overwicht van Nederlanders. Vele van deze nieuwkomers hadden roots buiten Europa.
Een belangrijke diversifiëring die vooral in de laatste vijf jaar plaatsvond, was de stijging van het aantal migranten uit sub-Sahara Afrika, en dan vooral uit Congo en Ghana. Behalve als politiek vluchteling kwamen zij Lokeren ook binnen als zogenaamde ‘huwelijksmigrant’, hetzij van een Belg met of zonder buitenlandse roots, hetzij van iemand uit het land van herkomst met een langdurig verblijfsrecht.
Verder kon ook nog een heropflakkering van Zuid-Europese immigratie opgemerkt worden, met vooral Spanjaarden en ook een klein aantal Italianen die in Lokeren arriveerden. Deze nieuwkomers maakten waarschijnlijk deel uit van de grote emigratiegolven uit Zuid-Europa in de nasleep van de economische crisis (2008-2011).
Tot slot bleven er ook profvoetballers arriveren, gerekruteerd door Sporting Lokeren.
Ook al gaat het al met al om kleine gemeenschappen, zeker in vergelijking met de grotere steden in Vlaanderen, toch veranderde Lokeren de laatste jaren langzaamaan in een superdiverse stad.